بررسی درمان واریس مری
هدف اصلی از درمان واریس مری، جلوگیری از خونریزی است. خونریزی بر اثر این عارضه تهدیدی برای زندگی بیمار به شمار می‌رود. اگر خونریزی رخ دهد، درمان‌های برای توقف خونریزی وجود دارد.
درمان برای جلوگیری از خونریزی
به این منظور درمان‌های برای کم کردن فشار خون در سیاهرگ دروازه‌ای و در نهایت کاهش خطر خونریزی واریس مری وجود دارد.
درمان شامل:
دارو برای کاهش فشار در سیاهرگ دروازه‌ای: گروهی از داروهای فشار خون تحت عنوان، مسدود کننده‌های بتا به کاهش فشار خون در سیاهرگ دروازه‌ای و کاهش احتمال بروز خونریزی کمک می‌کنند. این داروها شامل پروپرانول (propranolol) و نادولول (nadolol) هستند.
استفاده از بندهای پلاستیکی برای محکم نگه داشتن ورید هایی با احتمال خونریزی زیاد: اگر احتمال خونریزی واریس مری بسیار زیاد باشد، یا اگر فرد پیش‌تر به این دلیل دچار خونریزی شده باشد، پزشک نوع خاصی از آندوسکوپی تحت عنوان endoscopic band ligation یا بستن با بند را پیشنهاد خواهد داد.
در این روش، پزشک از یک آندوسکوپ استفاده می‌کند و سپس با کمک یک ساکشن یا مکنده، واریس را وارد یک محفظه در انتهای اسکوپ کرده و آن را با یک بند پلاستیکی می‌بندد. به این روش دیگر ورید امکان خونریزی نخواهد داشت. این روش آندوسکوپی در موارد کمی مشکلاتی به همراه خواهد داشت که شامل خونریزی و آسیب به مری است.
درمان در صورت خونریزی
خونریزی بر اثر واریس مری تهدیدی برای زندگی فرد به شمار می‌رود و بنابراین درمان فوری بسیار ضرورت دارد. درمان‌هایی که برای توقف خونریزی و کم کردن اثرات از دست دادن خون استفاده می‌شود، شامل:
استفاده از بندهای پلاستیکی برای بستن وریدهای دچار خونریزی شده:
پزشک در جریان آندوسکوپی ممکن است به کمک بند پلاستیکی دور واریس‌های مری را ببندد.
دارو برای کم کردن جریان خون درون سیاهرگ وریدی:
داروهایی مانند اکتروتاید (octreotide) و وازوپرسین (vasopressin) جریان خون را درون سیاهرگ وریدی کاهش می‌دهند. اثر دارو معمولاً تا 5 روز بعد از خونریزی ادامه خواهد داشت.
منحرف کردن جریان خون از سیاهرگ وریدی:
اگر درمان دارویی و آندوسکوپی منجر به توقف خونریزی نشود، پزشک روشی تحت عنوان شنت پورتوسیستمیک داخل کبدی از راه وريد ژوگولار (TIPS) یا transjugular intrahepatic portosystemic shunt (TIPS) را پیشنهاد خواهد داد.
شنت یا شانت دهانه‌ای که بین سیاهرگ دروازه‌ای و سیاهرگ کبدی ایجاد می‌کند. سیاهرگ کبدی خون را از کبد به سمت قلب منتقل می‌کند. شانت فشار وارد شده روی سیاهرگ دروازه‌ای را کم کرده و اغلب باعث توقف خونریزی از واریس مری خواهد شد.
اما این روش می‌توند باعث بروز مشکلات جدی همچون نارسایی کبدی و گیجی و توهم روانی شود. چرا که زمانی که این روش انجام می‌شود مواد سمی که به صورت طبیعی توسط کبد فیلتر می‌شوند، حالا توسط شانت مستقیماً وارد جریان خون خواهند شد.
معمولاً زمانی از این روش درمانی استفاده می‌شود که دیگر روش‌ها موثر نباشند. گاهی هم در افرادی که در صف انتظار پیوند کبد هستند از این روش به صورت موقت استفاده می‌شود.
وارد کردن فشار روی واریس برای توقف خونریزی:
اگر داروها و آندوسکوپی موثر نباشند، پزشکان برای متوقف کردن خونریزی روی واریس مری فشار وارد می‌کنند. یک راه موفق برای توقف خونریزی استفاده از بالون به مدت 24 است به این روش بالون تامپوناد (balloon tamponade) گفته می‌شود. این روش یک روش موقتی است و پیش از انجام سایر روش‌ها مانند روش TIIP انجام می‌شود.
اما استفاده از این روش خطر بروز خونریزی دوباره بعد از برداشتن بالون را در پی دارد. از طرفی دیگر گاهی این روش منجر به پارگی مری می‌شود که خود فرد را در معرض خطر مرگ قرار خواهد داد.
بازیابی حجم خون:
برای جبران کردن خون از دست رفته به فرد خون پیوند زده می‌شود و برای توقف خونریزی هم فاکتورهای انعقادی خون به فرد تزریق می‌شود.
جلوگیری از خونریزی:
در زمان خونریزی احتمال بروز عفونت افزایش پیدا می‌کند، بنابراین برای جلوگیری از بروز عفونت به فرد آنتی بیوتیک تجویز خواهد شد.
جا گذاری کردن کبد آسیب دیده و ناسالم با کبد سالم:
اگر بیمار به بیماری شدید کبدی مبتلا باشد و یا به دلیل واریس مری چندین بار دچار خونریزی شده باشد، گزینه‌ی پیوند کبد روی میز خواهد آمد. پیوند کبد معمولاً موفقیت آمیز است ولی مشکل این است که تعداد افرادی که در صف انتظار برای دریافت اندام مناسب هستند بسیار زیاد است.
خونریزی دوباره
امکان خونریزی دوباره در افرادی که پیش‌تر به دلیل واریس مری دچار خونریزی شده‌اند بسیار بالا است. مسدود کننده‌های بتا (Beta blockers) و Band Ligation که در طی آندوسکوپی قابل انجام است، درمان‌های توصیه شده برای جلوگیری از خونریزی دوباره هستند.
بعد از بند گذاری اولیه، پزشک دوباره آندوسکوپی معمولی انجام داده و تا زمانی که واریس مری از بین برود و یا آن‌قدر کوچک شود که خطر خونریزی بیش‌تر وجود نداشته باشد، دوباره بند گذاری انجام خواهد داد.
روشهای درمانی جدید احتمالی در آینده
پزشکان در حال تحقیق روی روشهای درمانی اورژانسی تجربی برای توقف خونریزی ناشی از واریس مری هستند. این روش استفاده از اسپری کردن پودرهای چسبنده است. این پودر توسط یک کاتتر در جریان آندوسکوپی به واریس‌ها چسبیده و خونریزی را متوقف خواهد کرد.
زمانی که سایر روش‌ها موثر نباشد، روش دیگر برای توقف خونریزی استفاده از استنت‌های فلزی خود باز شونده (self-expanding metal stents (SEMS)) است. SEMS در طی آندوسکوپی وارد شده و با وارد کردن فشار روی واریس مری که دچار خونریزی شده آن را متوقف می‌کند.
با این همه، SEMS می‌تواند بافت را تخریب کرده و بعد از جاگذاری حرکت کند. استنت بعد از ۷ روز می‌تواند برداشته شده و دوباره خونریزی رخ دهد. این روش درمانی تجربی و در حال آزمایش است و هنوز به صورت گسترده مورد استفاده قرار نگرفته است.
آماده شدن برای ملاقات با پزشک
بیمار در ابتدا ممکن است به پزشک عمومی مراجعه کند و یا اینکه بلافاصله به پزشک متخصص بیماری‌های گوارشی ارجاع داده شود. در صورتی که فرد علائم و نشانه‌های خونریزی داخلی را داشته باشد، باید هر چه سریع‌تر با اورژانس تماس گرفته و به سرعت به بیمارستان رسانده شود.
بیمار چه کاری باید انجام دهد؟
پیش از مراجعه به مطب از منشی پزشک در مورد کارهایی که لازم است پیش از ملاقات با پزشک انجام دهید سوال بپرسید. گاهی لازم است که پیش از دیدار با پزشک و یا انجام آزمایشی خاص ناشتا باشید و یا یک ماده غذایی خاص را مصرف نکنید.
لیست تهیه کنید:
- علائم و نشانه‌های خود، حتی اگر در ظاهر بی ارتباط به مشکل باشند را یادداشت کنید
- اطلاعات شخصی مهم، همچون وقایع استرس‌زا زندگی شخصی، هر گونه تغییر بزرگ در زندگی و یا سفرهای اخیر و همچنین سابقه پزشکی خود و خانواده و مصرف و یا عدم مصرف الکل را با پزشک در میان بگذارید.
- همه‌ی داروها، ویتامین‌ها و مکمل‌های مصرفی و مقدار مصرف آن‌ها را با پزشک در میان بگذارید
سوالات خود را یادداشت کنید
از یکی از اعضای خانواده و یا دوستان خود بخواهید که در هنگام ملاقات با پزشک شما را همراهی کنند، این کار به یاد آوری اطلاعات رد و بدل شده کمک خواهد کرد.
برای واریس مری، مهم‌ترین سوالاتی که می‌توان با پزشک در میان گذاشت عبارتند از:
- دلایل احتمالی بروز علائم کدام اند؟
- دیگر دلایل بروز بیماری چیست؟
- چه آزمایش‌هایی باید انجام داد؟
- بهترین شیوه درمان کدام است؟
- عوارض جانبی درمان کدام است؟
- آیا علائم برگشت پذیر هستند؟ چگونه می‌توان از وقوع دوباره آن‌ها جلوگیری کرد؟
- من به بیماری‌های دیگری هم مبتلا هستن، چگونه می‌توانم این دو بیماری را در کنار هم مدیریت کنم؟
- آیا هیچ محدودیت و یا رژیمی را باید رعایت کرد؟
- آیا باید به متخصص مراجعه کنم؟
- از طریق کدام منابع چاپی و یا وبسایت‌ها می‌توان اطلاعات بیش‌تر و کامل‌تری در مورد بیماری به دست آورد؟
بدون معطلی سوالات دیگر خود را هم با پزشک در میان بگذارید.
پزشک احتمالاً سوالات زیر را از بیمار خواهد پرسید:
- علائم چه زمانی آغاز شده‌اند؟
- آیا شدت علائم ثابت است و یا اینکه به مرور زمان بدتر می‌شوند؟
- علائم و نشانه‌های بیماری تا چه حد شدید هستند؟
- متوجه نشانه‌های خونریزی مانند خون در مدفوع یا استفراغ شده‌‌اید؟
- به هپاتیت و یا زرد شدن پوست و چشم‌ها (یرقان) مبتلا هستید؟
- به تازگی به سفر رفته‌اید؟ کجا؟
- آیا الکل مصرف می‌کنید؟ از چه زمانی نوشیدن الکل را آغاز کرده‌اید و در چه مقدار مصرف می‌کنید؟
در حال حاضر چه کاری باید انجام داد؟
اگر در مدت زمانی که منتظر نوبت دکتر هستید، استفراغ و یا مدفوع خونی شدت بگیرد، باید با آمبولانس تماس گرفته و هر چه سریع‌تر به بیمارستان بروید.